پرسش متداولی که توسط بسیاری از اشخاص مطرح می شود این است که آیا اسکرین شات دلیل و مدرک محسوب می شود؟ به عبارت دیگر آیا با کمک اسکرین شات می توان ادعا یا جرمی را اثبات کرد؟
تا سالیان اخیر اسکرین شات (نماگرفت) اعتبار و وجاهت قانونی نداشت و در حوزه الکترونیک با فقدان مقررات قانونی مواجه بوده ایم اما رفته رفته و با توجه به نیاز جامعه و اشخاص، قانونگذار به این نیاز پاسخ داد و قوانینی در این خصوص به تصویب رسید. ازجمله این قوانین می توان به قانون تجارت الکترونیک، قانون جرائم رایانه ای و آیین نامه جمع آوری و استنادپذیری ادله الکترونیکی اشاره کرد. سال 1382 قانون تجارت الکترونیک به تصویب رسید و مواردی ازقبیل امضای الکترونیک، اسناد الکترونیک، صوت، عکس، فیلم، پیامک، چت و اسکرین شات به عنوان ادله الکترونیکی به رسمیت شناخته شدند. صحت و درستی ادله الکترونیکی باید توسط نهادهای صلاحیت دار مانند مراجع قضایی و پلیس فتا تأیید شود.
مطابق این قانون، اسکرین شات در صورتی مورد پذیرش واقع خواهد شد که برای مقام قضایی رسیدگی کننده محرز شود که اطلاعات و داده ها از راه هایی اطمینان بخش ایجاد، حفظ و نگهداری شده اند. قانون جرائم رایانه ای سال 1388 به تصویب رسید و در موارد 16 و 17 آن قانون، افشای اسرار خصوصی اشخاص و هتک حیثیت از طریق انتشار اسکرین شات همچنین جعل رایانه ای، جرم انگاری شده و برای آن مجازات تعیین شده است. همچنین در راستای اجرای ماده 54 قانون جرائم رایانه ای، آیین نامه جمع آوری و استنادپذیری ادله الکترونیکی در سال 1393 مصوب شد. در صورتی که اسکرین شات دارای شرایط پیش بینی شده در قوانین همچنین آیین نامه مذکور باشد، می تواند دلیل و مستندی جهت اثبات دعوا یا جرم محسوب شود و مبنای صدور رأی مقام قضایی باشد.
به منظور روشن شدن هرچه بیشتر مطلب باید 2 حالت را از یکدیگر تفکیک کرد. حالت نخست، حالتی است که اسکرین شات از پیام رسان های داخلی تهیه شده باشد و مدت حفظ و نگهداری اطلاعات و داده ها توسط ارائه دهندگان خدمات دسترسی به پیام رسان ها، منقضی نشده باشد. در این حالت، مقام قضایی رسیدگی کننده به پرونده دستور بررسی پیام ها و داده ها را صادر خواهد کرد و در صورتی که صحیح و معتبر تشخیص داده شود، اسکرین شات می تواند از دلایل اثبات دعوای حقوقی یا کیفری محسوب شود.
حالت دوم، حالتی است که اسکرین شات از پیام رسان هایی تهیه شده باشد که سرور آنها در خارج از کشور مستقر باشد، نظیر تلگرام، واتساپ، اینستاگرام و... یا مدت حفظ و نگهداری از اطلاعات و داده ها منقضی شده باشد. در چنین وضعیتی امکان استعلام و دریافت اطلاعات و داده ها از ارائه دهندگان خدمات دسترسی به پیام رسان ها وجود ندارد؛ درنتیجه اسکرین شات دلیل اثبات دعوا محسوب نمی شود و مقام قضایی الزامی به توجه به آن ندارد بلکه ممکن است صرفاً اوضاع و احوالی مبنی بر وقوع امری تلقی شود که به این احوال اَماره گفته می شود و به عنوان ابزاری کمکی در جهت رسیدن قاضی به علم و یقین محسوب شود؛ چراکه علم قاضی یکی از دلایل اثبات دعواست (مطابق قوانین حقوقی و کیفری ادله اثبات دعوا عبارتند از اقرار، سند، شهادت، سوگند، قسامه، علم قاضی، کارشناسی، تحقیق و معاینه محلی). بنابراین با توجه به این موارد چنانچه قصد استفاده از اسکرین شات را به عنوان دلیل اثبات دعوا دارید یا باید به پیام رسان های داخلی که موظفند گزارش پیام ها و داده های رد و بدل شده را برای مدت مشخصی (تا 6 ماه) حفظ و نگهداری کنند، استناد کنید یا چنانچه اسکرین شات از پیام رسان های خارجی یا اکانت حذف شده یا پیام رسان هایی که مدت 6 ماهه اعتبار داده پیام هایشان منقضی شده ارائه دادید باید منتظر نظر مقام قضایی راجع به آن باشید.
